Άνοια ή Αλτσχάιμερ;
Η ταινία ‘Iris’ εξιστορεί την ζωή της Iris Murdoch. Η Αγγλίδα συγγραφέας υπέφερε από Αλτσχάιμερ τα δύο τελευταία χρόνια της ζωή της και είδε τον εαυτό της να χάνεται στην άνοια.
Ένα από τα πρώτα σημάδια που κάνουν την Iris να αναρωτηθεί τι της συμβαίνει είναι όταν λέει δύο συνεχόμενες φορές στον άντρα της ότι πρέπει να του πάρει καινούριο πουλόβερ. Όταν το λέει για δεύτερη φορά, γυρνάει στον άντρα της και του λέει, «μόλις το είπα αυτό, σωστά;» Είναι η στιγμή που κατανοεί ότι κάτι δεν πάει καλά. Είναι, όμως, αρκετά καλά ακόμα ώστε να καταλάβει ότι κάτι της συμβαίνει: εμφανίζει συμπτώματα άνοιας.
Η άνοια είναι το σύνολο των συμπτωμάτων που έχουν να κάνουν με την απώλεια μνήμης. Όταν ένας άνθρωπος διαγνωστεί με άνοια, πρέπει να κάνει περαιτέρω εξετάσεις για να αποσαφηνιστεί τι είδους άνοια έχει και αν είναι αναστρέψιμη.
Στο 60% των περιπτώσεων, το Αλτσχάιμερ ευθύνεται για την άνοια. Στην περίπτωση του Αλτσχάιμερ, δεν υπάρχει ακόμα θεραπεία, αν και οι έρευνες για την εύρεση θεραπείας και φαρμάκων είναι εξαιρετικά εντατικές.
Τι είναι η άνοια;
Η άνοια αναφέρεται στη γενικότερη απώλεια μνήμης. Είναι ένας γενικός όρος που εμπεριέχει διάφορες ασθένειες. Ανάμεσά τους είναι η νόσος Αλτσχάιμερ, αλλά και πολλά άλλα είδη άνοιας όπως:
- Αγγειακή άνοια από εγκεφαλικό,
- άνοια λόγω καρκίνου του εγκεφάλου,
- άνοια λόγω τραυματισμού ή άλλης κάκωσης του εγκεφάλου,
- άνοια λόγω κατάθλιψης και έλλειψης σεροτονίνης.
- Αν ο υποθυρεοειδισμός δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί σε ακραίες περιπτώσεις να εκδηλωθεί ως άνοια.
Κάποιες μορφές άνοιας είναι αναστρέψιμες και μπορούν με την κατάλληλη θεραπεία να αντιμετωπιστούν: ο θυρεοειδής μπορεί με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή να ρυθμιστεί, η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα και αγωγή κλπ.
Τι είναι το Αλτσχάιμερ;
Το Αλτσχάιμερ είναι μία εκφυλιστική νόσος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος που σταδιακά μειώνει την δυνατότητα επικοινωνίας των εγκεφαλικών κυττάρων. Οδηγεί σε μόνιμη απώλεια μνήμης και διαταραχή άλλων νοητικών λειτουργιών όπως η γλώσσα, η επικοινωνία, η προσωπικότητα και η συμπεριφορά.
Στην περίπτωση του Αλτσχάιμερ, γίνεται μια συγκέντρωση πρωτεϊνών και αμυλωειδών στον εγκέφαλο. Αυτές οι μάζες δυσκολεύουν την επικοινωνία των εγκεφαλικών κυττάρων μεταξύ τους, τα οποία σιγά σιγά πεθαίνουν. Αν βλέπατε μια απεικόνιση του εγκεφάλου, θα διαπιστώνατε ότι, στην περίπτωση του Αλτσχάιμερ υπάρχουν εμφανή κενά μέσα στον εγκέφαλο από τη μείωση των εγκεφαλικών κυττάρων.
Δυστυχώς, το Αλτσχάιμερ δεν είναι αναστρέψιμο. Ακόμα δεν είμαστε καν σίγουροι αν η συγγκέντρωση των πρωτεϊνών και αμυλωειδών προκαλεί το Αλτσχάιμερ ή είναι απλά ένα σύμπτωμα που οφείλεται σε αυτό και οι αιτίες που το προκαλούν εντοπίζονται αλλού.
Πόσοι άνθρωποι παθαίνουν Αλτσχάιμερ;
Η ηλικία είναι ο βασικός παράγοντας εμφάνισης του Αλτσχάιμερ. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το Αλτσχάιμερ είναι η φυσιολογική εξέλιξη του ανθρώπου όταν γερνάει.
Το Αλτσχάιμερ είναι γενικά σπάνιο σε ηλικίες κάτω των 65, όπου επηρεάζει μόλις το 2% των ανθρώπων. Στους άνω των 85, όμως, μπορεί να φτάσει και το 40%. Οι ηλικίες μεταξύ 70 και 80 είναι συνήθως αυτές στις οποίες αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της νόσου.
Είναι Αλτσχάιμερ ή κάτι άλλο;
Μερικές φορές βιαζόμαστε να κρίνουμε ότι ένας άνθρωπος έχει Αλτσχάιμερ. Ακόμα και όταν ο νευρολόγος έχει υποψίες, θα ζητήσει συγκεκριμένες εξετάσεις για να επαληθεύσει την διάγνωσή του αλλά και για να δει την εξέλιξη της νόσου.
Πρέπει να θυμόμαστε όσο γερνάμε, το μυαλό μας χάνει την ελαστικότητά του. Δεν είναι Αλτσχάιμερ το να χρειάζεται η μητέρα μας λίγα δευτερόλεπτα παραπάνω για να θυμηθεί μια συνταγή. Αυτό είναι αναμενόμενο λόγω ηλικίας.
Το Αλτσχάιμερ έχει πιο επίμονα σημάδια τα οποία επηρεάζουν τη μνήμη αλλά και τη συμπεριφορά του ανθρώπου.
Ποια είναι τα πρώτα σημάδια του Αλτσχάιμερ;
Τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια του Αλτσχάιμερ περιλαμβάνουν απώλεια μνήμης, δυσκολία συγκέντρωσης, αδυναμία προσανατολισμού, συχνές επαναλήψεις συμπεριφορών και αλλαγές στη συμπεριφορά.
Απώλεια μνήμης
Το πιο εμφανές σύμπτωμα είναι η απώλεια μνήμης σε μικρά πράγματα. Ο ηλικιωμένος δεν μπορεί να θυμηθεί μια απλή λέξη. Αμέσως το μυαλό του θα προσπαθήσει να βρει μια άλλη λέξη που να ταιριάζει στο νόημα, αλλά η οποία θα είναι λίγο παράταιρη. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να θυμηθεί τη λέξη νερό αλλά θα πει ‘ύδωρ’. Η φράση του βγάζει νόημα αλλά δεν περιέχει τις αναμενόμενες λέξεις.
Η απώλεια μνήμης επεκτείνεται και σε άλλα πράγματα. Για παράδειγμα, ο ηλικιωμένος δεν μπορεί να θυμηθεί απλά πράγματα: πού έβαλε τα κλειδιά, πού πάρκαρε το αυτοκίνητο, πού άφησε το βιβλίο που διάβαζε. Επίσης, δεν μπορεί να θυμηθεί ονόματα. Και πάλι, το μυαλό μπορεί να προσπαθήσει να καλύψει το κενό και ο ηλικιωμένος να πει περιφραστικά αυτό που θέλει να εκφράσει: ‘ο φίλος μου από το κάτω διαμέρισμα’ ή ‘η γυναίκα που καθαρίζει το σπίτι’.
Μια μικρή σημείωση: όλοι χάνουμε πράγματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουμε Αλτσχάιμερ. Αν όμως αυτό γίνεται συνέχεια και σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα, τότε ίσως να πρέπει να επισκεφθείτε ένα νευρολόγο για να υπάρξει μια διάγνωση.
Δυσκολία συγκέντρωσης
Ένα άλλο κοινό σημάδι του Αλτσχάιμερ είναι η αδυναμία συγκέντρωσης. Ο ηλικιωμένος δυσκολεύεται σημαντικά να εστιάσει την προσοχή του σε πράγματα τόσο απλά όσο το να παρακολουθήσει κάτι στην τηλεόραση ή να ακολουθήσει μια ολόκληρη συζήτηση.
Αδυναμία προσανατολισμού
Άλλο κοινό σημάδι του Αλτσχάιμερ είναι η αδυναμία προσανατολισμού σε γνώριμα μέρη. Προφανώς και δεν εννοούμε να πάει σε ένα καινούριο μέρος και να μην ξέρει πού είναι ο κεντρικός δρόμος. Αλλά το να μην μπορεί να θυμηθεί που βρίσκεται ο φούρνος στον οποίο πήγαινε επί δεκαετίες είναι ανησυχητικό.
Επανάληψη ίδιων πραγμάτων
Ένας άνθρωπος σε πρώιμα στάδια Αλτσχάιμερ μπορεί να κάνει το ίδιο πράγμα επανειλημμένα επειδή δεν θυμάται ότι το έχει ήδη κάνει. Για παράδειγμα, μπορεί να φτιάξει καφέ δυο φορές, να σκουπίσει το σπίτι πρωί και βράδυ χωρίς να θυμάται ότι το έχει ήδη κάνει ή να πάρει τηλέφωνο έναν φίλο πολλές φορές συνεχόμενα χωρίς προφανή λόγο.
Αλλαγή συμπεριφοράς
Αυτή η πρωτόγνωρη αναστάτωση στο μυαλό οδηγεί και σε αλλαγή της συμπεριφοράς, συχνά μάλιστα σε εναλλαγές συμπεριφοράς. Η απάθεια εναλλάσσεται με την επιθετικότητα ή υπάρχει υπερ-κινητικότητα, καχυποψία, ανησυχία και κατάθλιψη.
Πώς εξελίσσεται το Αλτσχάιμερ;
Η νόσος είναι σταδιακή και μπορεί από αρχή μέχρι τέλους να διαρκέσει μέχρι και 12 χρόνια.
Σαν αποτέλεσμα, ο άνθρωπος πολλές φορές συνειδητοποιεί αρχικά ότι κάτι δεν πάει καλά. Συχνά προσπαθεί να το κρύψει, με αποτέλεσμα να ζει μια σύγχυση στο μυαλό του.
Το μυαλό είναι πολύ καλό στο να βρίσκει εναλλακτικές, να εκλογικεύει συμπεριφορές και να προσπαθεί να ξεφύγει από μπλοκαρίσματα και δυσκολίες. Όμως αυτή η πονηριά του μυαλού είναι ενίοτε και το πρώτο σημάδι ότι κάτι δεν πάει καλά.
Τι φταίει για το Αλτσχάιμερ;
Ο πρώτο καθοριστικός λόγος είναι η ηλικία. Από τα 65 και μετά, οι πιθανότητες να πάθουμε Αλτσχάιμερ διπλασιάζονται κάθε 5 χρόνια.
Υπάρχουν γενετικοί, σωματικοί και περιβαλλοντικοί λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε Αλτσχάιμερ.
Σημαντική είναι και η υγεία του ατόμου. Οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης, η υψηλή πίεση, το εγκεφαλικό, αλλά και η υψηλή χοληστερίνη είναι παθήσεις που προδιαθέτουν για Αλτσχάιμερ. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι αν έχετε τσιμπημένο σάκχαρο θα πάθετε Αλτσχάιμερ!
Επίσης, οι έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει μια κληρονομικότητα, ιδίως αν πάνω από ένα μέλος της κοντινής οικογένειας έχουν Αλτσχάιμερ. Τα γονίδια φαίνεται να παίζουν έναν ρόλο—συχνά καθοριστικό—αν και ακόμα δεν ξέρουμε λεπτομέρειες. Περίπου 20 γονίδια φαίνεται να εμπλέκονται στην εκδήλωση της νόσου, οπότε δεν είναι εύκολο να απομονώσουμε ποιο από αυτά προκαλεί τη ζημιά. Παράλληλα, υπάρχουν γονίδια που δηλώνουν μια απλή προδιάθεση και άλλα γονίδια που είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη νόσο. Γνωρίζουμε πάντως ότι οι γυναίκες είναι δυο φορές πιο επιρρεπείς στο Αλτσχάιμερ από τους άντρες.
Τέλος, περιβαλλοντικοί λόγοι όπως η καθιστική ζωή, το κάπνισμα, η κακή διατροφή και το ποτό μπορεί να προδιαθέσουν για Αλτσχάιμερ. Αυτές οι συνήθειες είναι ούτως ή άλλως επιβαρυντικές και για άλλες νόσους.
Πώς να προστατευθείτε από το Αλτσχάιμερ
Μια και οι παραπάνω περιβαλλοντικοί παράγοντες προδιαθέτουν για Αλτσχάιμερ, μπορείτε να ξεκινήσετε από αυτούς για την προστασία σας.
Επίσης, τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι μια πλούσια κοινωνική ζωή μπορεί να είναι ένα ανάχωμα στο Αλτσχάιμερ. Οι κοινωνικές σχέσεις εξασκούν το μυαλό και το κρατάνε σε εγρήγορση. Όσο περισσότερες και διαφορετικές είναι αυτές οι σχέσεις, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να πάθετε Αλτσχάιμερ. Οπότε, προσπαθήστε να βλέπετε φίλους, να μιλάτε με τους γείτονες σας, να συζητάτε με τα παιδιά σας, να τρώτε με συνεργάτες και να παίρνετε τηλέφωνο τους φίλους σας. Για τον ίδιο λόγο, μπορεί να είναι καλύτερα για τον ηλικιωμένο η παραμονή σε ένα γηροκομείο, όπου θα έρχεται σε καθημερινή επαφή με άλλους ανθρώπους, από το να μένει μόνος του στο σπίτι.
Μια ενδιαφέρουσα έρευνα, δυστυχώς διαθέσιμη μόνο στα Αγγλικά, περιγράφει τις έρευνες που γίνονται γύρω από το Αλτσχάιμερ. Συγκεκριμένα, το άρθρο εστιάζεται σε μία έρευνα που μελετά τον εγκέφαλο κάποιων τυχερών ηλικιωμένων που έχουν όλες τις γνωστικές ικανότητες των πολύ νεότερών τους. Η ανάλυση αυτή αποσκοπεί στο να ανακαλύψει τι διαφορετικό έχει ο εγκέφαλος αυτών των ηλικιωμένων και ο εγκέφαλός τους λειτουργεί σαν να ήταν 25 χρονών. Ένα ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι, αντίθετα με το τι περίμεναν οι ερευνητές, ο εγκέφαλός τους έχει τις ίδιες πρωτεϊνικές και αμυλωειδείς συγκεντρώσεις με τους πάσχοντες από Αλτσχάιμερ. Αυτό ενισχύει την άποψη ότι η συγκέντρωση αυτή αποτελεί σύμπτωμα και όχι αιτία του Αλτσχάιμερ.
Ο Οίκος Ευγηρίας Ηράκλειος Υποδέχεται Ασθενείς με Άνοια
Ο οίκος ευγηρίας Ηράκλειος υποδέχεται με χαρά και αγάπη ηλικιωμένους με άνοια και είναι κατάλληλα εξοπλισμένος για τις καθημερινές ανάγκες τους.
Προσφέρουμε ένα ασφαλές περιβάλλον για τον άνθρωπό σας και παρέχουμε 24ώρη ιατρική και νοσηλευτική υποστήριξη.