Όταν οι γιορτές δεν είναι πάντα χαρούμενες
Ο Δεκέμβριος και οι γιορτές των Χριστουγέννων είναι η εποχή που πολλοί άνθρωποι βιώνουν άγχος και κατάθλιψη, σε ποσοστό κοντά στο 40%. Αν και τα χρώματα, τα φώτα και οι προσδοκίες ανεβάζουν το κέφι, ιδίως στα παιδιά και τους νέους, οι γιορτές μπορούν να επιβαρύνουν τους ψυχολογικά εύθραυστους ανθρώπους.
Άνθρωποι που ζουν απομονωμένοι ή που έχουν βιώσει πρόσφατη απώλεια, έχουν ακόμα υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους πριν και κατά τη διάρκεια των εορτών. Όσο για τους ηλικιωμένους, αυτή η εποχή του χρόνου μπορεί να φέρει συναισθήματα που φαίνονται ασύμβατα με τη γιορτινή ατμόσφαιρα γύρω τους.
Γιατί οι Γιορτές Επηρεάζουν Διαφορετικά καθώς Μεγαλώνουμε
Η γιορτινή μελαγχολία μεταξύ των ηλικιωμένων δεν αφορά απλώς το να νοσταλγούν τις “παλιές καλές εποχές”, αν και η νοσταλγία σίγουρα παίζει ρόλο. Υπάρχουν όμως πολλοί άλλοι παράγοντες που κάνουν τη συγκεκριμένη περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη για τους ηλικιωμένους.
Λείπουν αγαπημένοι γύρω από το τραπέζι
Καταρχήν υπάρχει η αίσθηση της απώλειας, η οποία γίνεται πιο έντονη κατά τη διάρκεια των γιορτών. Οι άδειες καρέκλες στο εορταστικό τραπέζι αντιπροσωπεύουν συζύγους, αδέρφια και φίλους που είτε έχουν φύγει από τη ζωή ή με τους οποίους έχουν χάσει επαφή. Υπάρχει η αίσθηση ότι οι κοντινοί μας άνθρωποι όλο και λιγοστεύουν γύρω μας.
Τα παιδιά ζουν τη ζωή τους και φτιάχνουν τις παραδόσεις τους
Τα ενήλικα παιδιά μπορεί να ζουν σε άλλη πόλη ή να έχουν φτιάξει τις δικές τους οικογενειακές παραδόσεις. Η αντίθεση μεταξύ παλαιότερων γιορτινών συγκεντρώσεων γεμάτων θόρυβο και γέλιο και των πιο ήσυχων σημερινών εορτασμών μπορεί να φαίνεται καταθλιπτική.
Οι αντοχές έχουν μειωθεί
Οι ηλικιωμένοι που κάποτε φιλοξενούσαν αδέλφια, οικογένεια και φίλους, τώρα έχουν λιγότερη ενέργεια και δυνατότητες για να μαγειρεύουν και να φροντίζουν μεγάλες παρέες. Το εορταστικό μενού είναι πιο λιτό και απλό. Αυτό δεν είναι κακό, αλλά είναι σίγουρα κάτι το διαφορετικό που απαιτεί μία προσαρμογή.
Προβλήματα υγείας
Όσοι έχουν προβλήματα κινητικότητας μπορεί να δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν θρησκευτικές λειτουργίες ή να χαρούν τις στολισμένες γειτονιές. Ίσως να μην μπορούν καν να πάνε για ψώνια. Πολλοί ηλικιωμένοι βιώνουν μια απώλεια ανεξαρτησίας και ικανότητας συμμετοχής σε αγαπημένες παραδόσεις. Απογοητεύονται και στεναχωριούνται γιατί αντιλαμβάνονται ότι μεγαλώνουν.
Οικονομικές ανησυχίες
Οι οικονομικές ανησυχίες προσθέτουν ένα επιπλέον επίπεδο άγχους. Πολλοί ηλικιωμένοι ζουν με σταθερό εισόδημα από τη σύνταξη, και η πίεση να αγοράσουν δώρα ή να συνεισφέρουν σε οικογενειακές συγκεντρώσεις μπορεί να δημιουργήσει ανησυχία. Μπορεί παλιά να μπορούσαν να κάνουν περισσότερα πράγματα, τώρα όμως δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες και αυτό τους στεναχωρεί.
Η εποχή
Οι μικρότερες μέρες και το λιγότερο ηλιακό φως σίγουρα συμβάλουν στην εποχιακή κατάθλιψη, η οποία επηρεάζει ανθρώπους όλων των ηλικιών αλλά μπορεί να επιδεινωθεί στους ηλικιωμένους που ήδη περνούν περισσότερο χρόνο σε εσωτερικούς χώρους. Ο κρύος καιρός δεν βοηθάει σε θέματα υγείας όπως η αρθρίτιδα και άλλες παθήσεις.
Αναγνωρίζοντας τα Σημάδια
Η γιορτινή μελαγχολία μπορεί να εκδηλωθεί διαφορετικά στους ηλικιωμένους, αλλά τα κοινά σημάδια είναι η επίμονη λύπη, η απόσυρση από κοινωνικές δραστηριότητες, οι αλλαγές στον ύπνο ή την όρεξη και η έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που προηγουμένως τους ενδιέφεραν. Μερικοί ηλικιωμένοι εκδηλώνουν και σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους και κόπωση.
Αυτά τα συναισθήματα συνήθως υποχωρούν με το τέλος των γιορτών και έτσι διαφοροποιούνται από την κλινική κατάθλιψη, αν και η γραμμή μεταξύ των δύο δεν είναι πάντα σαφής. Κάποιες φορές η γιορτινή μελαγχολία μπορεί να αποκαλύψει ή να πυροδοτήσει βαθύτερη κατάθλιψη που απαιτεί ψυχολογική υποστήριξη.
Δημιουργώντας Φως στο Σκοτάδι
Αν και δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια μαγική λύση, μικρά, συνειδητά βήματα μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Προσαρμόζουμε τις προσδοκίες μας
Οι γιορτές δεν χρειάζεται να μοιάζουν όπως ήταν κάποτε για να έχουν νόημα. Μπορούμε να φτιάξουμε νέες παραδόσεις που να ταιριάζουν στις τρέχουσες συνθήκες και να είναι καλύτερα προσαρμοσμένες στα συναισθήματα του σήμερα.
Αυτό σημαίνει ότι φτιάχνουμε διαφορετικό εορτασμό, άλλα φαγητά και νέες συνήθειες. Αν βρισκόμασταν παλιά μία συγκεκριμένη μέρα, τώρα ίσως να το κάνουμε άλλη μέρα όπου να βολεύει περισσότερο και τα παιδιά. Αν το μαγείρεμα είναι δύσκολο, το μειώνουμε, το αλλάζουμε ή κάνουμε κάτι τελείως διαφορετικό: αντί για δείπνο κάνουμε πρωινό, αντί για 10 πιάτα, φτιάχνουμε 2 αγαπημένα.
Τα λέμε, διαφορετικά
Αλλάζει η μορφή της οικογένειας αλλά μπορούμε ακόμα να μιλάμε. Βιντεοκλήσεις με μακρινά μέλη της οικογένειας και τακτικές τηλεφωνικές συζητήσεις με φίλους είναι ένας ωραίος τρόπος να παραμείνει ο ηλικιωμένος σε επαφή και μέσα στον κοινωνικό του κύκλο.
Πολλοί ηλικιωμένοι διαπιστώνουν ότι η επικοινωνία με άλλους που επίσης μπορεί να νιώθουν μοναξιά κάνει καλό σε όλους. Ο εθελοντισμός, ακόμα και με μικρούς τρόπους, μπορεί να παρέχει σκοπό και οι μέρες των γιορτών είναι οι κατεξοχήν μέρες προσφοράς και αγάπης.
Λίγη σωματική δραστηριότητα
Μπορεί να είναι χειμώνας, όμως ζούμε στην Ελλάδα. Ο ήλιος σχεδόν πάντα μας συντροφεύει. Μια βόλτα μπορεί να ανεβάσει το ηθικό και να καταπολεμήσει τη συναισθηματική κατάπτωση και την κακή διάθεση. Ένας καθημερινός περίπατος, ακόμα και σύντομος, είναι άσκηση και επαφή με την φύση και με άλλους ανθρώπους, ενώ πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι προστατεύει από άνοια και Αλτσχάιμερ.
Η ρουτίνα δίνει ασφάλεια
Οι γιορτές μπορούν εύκολα να βγάλουν και τον πιο οργανωμένο άνθρωπο από τη ρουτίνα του και να αποδιοργανώσουν τη ζωή του. Η ρουτίνα, ιδίως για τους ηλικιωμένους, προσφέρει μία αίσθηση ασφάλειας.
Οπότε καλό είναι να κρατάει ο ηλικιωμένος τις καλές συνήθειες όπως τακτικό πρόγραμμα ύπνου, σωστά και τακτικά γεύματα και τις δραστηριότητες που κάνει συνήθως. Είναι μια συναισθηματική σιγουριά μέσα στο χάος και τη βουή των γιορτών.
Πώς οι Οικογένειες και οι Φροντιστές Μπορούν να Βοηθήσουν
Τα μέλη της οικογένειας και οι φροντιστές μπορούν να υποστηρίξουν με πολλούς τρόπος τους ηλικιωμένους μέσα στη γιορτινή μελαγχολία.
Ρωτάμε και προσαρμόζουμε
Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορείτε να προσφέρετε είναι η παρουσία και η προσοχή σας. Προσκαλέστε τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας στον γιορτινό προγραμματισμό, σεβόμενοι φυσικά τις ανάγκες και τις δυνατότητές τους. Ρωτήστε για παραδόσεις και πώς μπορείτε να προσαρμόσετε την εορταστική περίοδο για να τους συμπεριλάβετε.
Είμαστε ρεαλιστές
Η μαμά που μαγείρευε για 18 άτομα την παραμονή των Χριστουγέννων μάλλον δεν μπορεί να το κάνει πια. Οπότε είμαστε ρεαλιστές σχετικά με το τι είναι δυνατό. Μπορεί, για παράδειγμα, να ετοιμάσει ένα πιάτο που νιώθει ότι θέλει και μπορεί, ή να φτιάξει το γλυκό. Μην το κάνετε θέμα, γιατί και η ίδια γνωρίζει μέσα της ότι έχει γεράσει και δεν μπορεί να προσφέρει πια τόσα όσα παλιά.
Οι μεγάλες συγκεντρώσεις γίνονται μικρές
Αν οι μεγάλες συγκεντρώσεις είναι κουραστικές και δύσκολες, προγραμματίστε μικρότερες, πιο ήσυχες επισκέψεις. Η ποιότητα της επικοινωνίας έχει μεγαλύτερη σημασία από την ποσότητα. Οι ηλικιωμένοι συνήθως νιώθουν καλύτερα με λιγότερους αλλά πιο κοντινούς ανθρώπους με τους οποίους νιώθουν άνετα.
Ακούστε τους
Ακούστε χωρίς να προσπαθείτε να διορθώσετε ή να μειώσετε τα συναισθήματα. Όταν ένας ηλικιωμένος εκφράζει λύπη για χαμένους αγαπημένους ή παλιές παραδόσεις, αντισταθείτε στην παρόρμηση να ανακατευθύνετε αμέσως τη συζήτηση σε πιο ευχάριστα θέματα. Η αναγνώριση της απώλειας είναι σημαντική και το πένθος είναι ο καλύτερος τρόπος διαχείρισης της απώλειας. Μπορείτε να πείτε κάτι σαν: “Μου λείπουν και εμένα. Πες μου την αγαπημένη σου γιορτινή ανάμνηση μαζί τους.”
Μιλάτε και πέρα από τις γιορτές
Οι εβδομάδες πριν και μετά μπορεί στην πραγματικότητα να είναι πιο δύσκολες από τις ίδιες τις μέρες των γιορτών, καθώς η προσμονή αυξάνεται σταδιακά, κορυφώνεται και μετά απότομα τελειώνει. Μείνετε σε επαφή καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου.
Όταν η μελαγχολία γίνεται κατάθλιψη
Προσέξτε για σημάδια ότι η γιορτινή μελαγχολία μπορεί να περνά σε κατάθλιψη, και μην διστάσετε να απευθυνθείτε σε επαγγελματία ψυχικής υγείας. Μερικές φορές το πιο χρήσιμο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να βοηθήσουμε κάποιον να έχει πρόσβαση στη φροντίδα που χρειάζεται.
Το Νόημα των Γιορτών με Νέο Τρόπο
Ίσως η πιο χρήσιμη αλλαγή συμβαίνει όταν σταματάμε να προσπαθούμε να αναδημιουργήσουμε το παρελθόν και αντ’ αυτού αναζητούμε νόημα στο παρόν. Για τους μεγαλύτερους, οι γιορτές μπορεί να είναι γλυκόπικρες, οπότε φτιάχνουμε νέες εμπειρίες, προσαρμοσμένες στο σήμερα παρά στο παρελθόν.
Για μερικούς ηλικιωμένους, αυτή η περίοδος γίνεται μια ευκαιρία να εστιάσουν σε πνευματικές σκέψεις.
Για άλλους, είναι η στιγμή να ανακαλύψουν απλούστερες ευχαριστήσεις: νέες γεύσεις, την ομορφιά των γιορτινών φώτων ή μια συζήτηση με ένα εγγόνι.
Τα Χριστούγεννα και οι γιορτές έχουν μέσα τους την απαίτηση της ευτυχίας. Αυτό, όμως, δεν είναι πάντα ρεαλιστικό. Για πολλούς, ηλικιωμένους και μη, αυτή η περίοδος δεν φέρνει μόνο χαρές αλλά και νοσταλγία και πικρία. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε αυτά τα συναισθήματα και να βρούμε νέους τρόπους χαράς και επικοινωνίας που συμπεριλαμβάνουν τις σκέψεις και τις δυσκολίες των ανθρώπων.
Ας δούμε αυτές τις γιορτές ως ευκαιρία για νέες συνήθειες, καινούριες παραδόσεις και τη συνέχιση της οικογενειακής ιστορίας με άλλο τρόπο!